大集
1,209 존자붕기사장로창여시게尊者鵬耆舍長老唱如是偈
아유재가출我由在家出 출가이득도出家已得度 마기로망상魔起鹵莽想 욕득수축아欲得隨逐我
Yo brahmānaṃ paripucchati sudhammāyaṃ ṭhito sabhaṃ
Ajjā'pi tyāvuso sā diṭṭhi yā te diṭṭhi pure ahu
Passasi vītivattantaṃ brahmaloke pabhassaraṃ.
1,210
수도아생선修道我生善 습술견무장習術堅武裝 일천대궁수一千大弓手 사방사퇴산四方使退散
Tassa brahmā viyākāsi pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ
Na me mārisa sādiṭṭhi yā me diṭṭhi pure ahu.
1,211
약비차수다若比此數多 부녀래차처婦女來此處 아불위소뇌我不為所惱 주립어정법住立於正法
Passāmi vītivattantaṃ brahumaloke pabhassaraṃ
So'haṃ ajja kataṃ vajjaṃ ahaṃ niccomhi sassato.
1,212
일종불설법日種佛說法 취향열반도趣向涅槃道 일도아문법一度我聞法 아심득희락我心得喜樂
Yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
Tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
1,213
아주여사법我住如斯法 파순波旬 여가근전래汝可近前來
사왕死王 아장반제여我將反制汝 여불견아도汝不見我道
Yo mahāneruno kūṭaṃ vimokkhena aphassasi
Vanaṃ pubbavidehānaṃ ye ca bhūmisayā narā.
1,214
거가락비락居家樂非樂 일총개포기一總皆拋棄 하처무욕기何處無欲起 비구무욕자比丘無欲者
Yo etambhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
Tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
1,215
대지유형색大地有形色 인간천상계人間天上界
로후총무상老朽總無常 식자여시학識者如是學 이지이유행而知以遊行
Na ve aggi cetayati ahaṃ bālaṃ ḍahāmīti,
Bālo'va jalitaṃ aggiṃ āsajjana padayhati.
1,216
인어본질상人於本質上 선기집착심善起執著心 견문촉지처見聞觸知處 어차능욕념於此能欲念
욕념개제거欲念皆除去 차처무염오此處無染污 피명위모니彼名為牟尼
Evameva tuvaṃ māra āsajjana tathāgataṃ
Sayaṃ dahissasi attānaṃ bālo aggiṃ'va samphusaṃ.
1,217
륙십팔사견六十八邪見 범부구사상凡夫具思想
주착비법상住著非法上 불속하종파不屬何宗派
이무사집자而無邪執者 피가위비구彼可為比丘
Apuññaṃ pasavī māpo āsajjana tathāgataṃ
Kinnu haññasi pānima na me pāpaṃ vipaccati.
1,218
성격구원만性格具圓滿 장야입정주長夜入定住
무욕역무위無欲亦無偽 모니유지혜牟尼有智慧
심달적정도深達寂靜道 멸진제연기滅盡諸緣起 정대사지시靜待死至時
Karato te cīyate pāpaṃ cirarattāya antakaka
Māra nibbinda buddhamhā āsaṃ mākāsi bhikkhusu.
1,219
구담[제자]사교만瞿曇[弟子]捨憍慢 사기교만무소여捨棄憍慢無所餘
여등여위교만미汝等如為憍慢迷 장래필정후회구將來必定後悔久
Iti māraṃ atajjesi bhikkhu bhesakalāvane
Tato so dummano yakkho tatthevantaradhāyathā'ti.
1,220
군생여위복소복群生如為覆所覆 교만소적타지옥憍慢所賊墮地獄
군생여위교만적群生如為憍慢賊 생입지옥장우고生入地獄長憂苦
Nikkhantaṃ vata maṃ santaṃ agārasmānagāriyaṃ
Vitakkā upadhāvanti pagabbhā kaṇha to ime.
1,221
능리수도의도승能履修道依道勝 비구절욕무우고比丘絕欲無憂苦
향수성예여안락享受聲譽與安樂 법견지인정칭호法見之人正稱呼
Uggaputtā mahissāsā sikkhitā daḷhadhammino
Samantā parikimeyyuṃ sahassaṃ apalāyinaṃ.
1,222
연이어차세然而於此世 무유강퍅여교만無有剛愎與憍慢
사기장개성청정捨棄障蓋成清淨 제거교만무소여除去憍慢無所餘 안정지혜진고제安靜智慧盡苦際
Sace'pi ettakā bhiyyo āgamissanti itthiyo
Neva maṃ byādhayissanti dhamme samhi patiṭṭhitaṃ.
1,223
붕기사왈鵬耆舍曰 아위탐욕소我為貪欲燒
아심피연소我心被燃燒 구담수자민瞿曇垂慈愍 교아소제법教我消除法
Sakkhīhi me sutaṃ etaṃ buddhassādiccabandhuno
Nibbānagamanaṃ maggaṃ tattha me nirato mano.
1,224
아난왈阿難曰 의유전도상依有顛倒想 여심피연소汝心被燃燒 탐욕여구유貪欲與俱有 사리청정상捨離清淨相
Evaṃ ce maṃ viharantaṃ pāpima upagacchasi
Tathā maccu karissāmi na me maggampi dakkhasi.
1,225
정주일경성定住一境性 수련부정상修練不淨相 어여유신념於汝有身念 혐염지정다嫌厭之情多
Aratiṃ ratiṃ ca pahāya sabbaso gehesitaṃ ca vitakkaṃ
Vanathaṃ na kareyya kuhiñci nibbanatho avanatho sa bhikkhu.
1,226
수련심무상修練心無相 포사애여집拋捨愛與執 교만여지실憍慢汝知悉 적정위유행寂靜為遊行
Yamidha paṭhaviṃ ca vehāsaṃ rūpagataṃ jagatogadhaṃ kiñci
Parijīyati sabbamaniccaṃ evaṃ samecca caranti mutattā.
1,227
의인물고기依人勿苦己 설위여시어說為如是語 역물해타인亦勿害他人 선설여시어善說如是語
Upadhīsu janā gadhitāse diṭṭhe sute paṭighe ca mute ca
Ettha vinodaya chandamanejo yo hettha na lippati muni tamāhu.
1,228
타희문어他喜聞語 구출애어口出愛語 불언타악不言他惡 시위애어是為愛語
Aṭṭha saṭṭhisitā savitakkā puthujjanatāyaṃ sadhammā niviṭṭhā
Na ca vaggagatassa kuhiñci no pana duṭṭhullagāhī sa bhikkhu.
1,229
진어불멸真語不滅 불후지법不朽之法 적멸지인寂滅之人 주진법의住真法義
Dabbo cirarattasamāhito akuhako nipako apihālu,
Santaṃ padaṃ ajjhagamā muni paṭicca parinibbuto kaṅkhati kālaṃ.
1,230
위달열반도為達涅槃道 위진고뇌제為盡苦惱際 불설안온어佛說安穩語 어중최상의語中最上義
Mānaṃ pajahassu gotama manapathaṃ ca jahassu asesaṃ
Mānapathamhi sa mucchito vippaṭisārī huvā cirarattaṃ.
1,231
심지지지자深智之智者 숙지도비도熟知道非道 대지사리불大智舍利弗 설법위비구說法為比丘
Makkhena makkhitā pajā mānahatā nirayaṃ papatanti
Socanti janā cirarattaṃ mānahatā nirayaṃ upapannā.
1,232
광어여략설廣語與略說 성여팔가조聲如八哥鳥 피시무애변彼示無礙辯
Na hi socati bhikkhu kadāci maggajino sammā paṭipanno
Kittiṃ ca sukhaṃ cānubhoti dhammadaso'ti tamāhu tathattaṃ.
1,233
문피설법성聞彼說法聲 미음애락이美音愛樂耳 비구심환희比丘心歡喜 이열경이청怡悅傾耳聽
Tasmā akhilo padhānavā nīvaraṇāni pahāya visuddho
Mānaṃ ca pahāya asesaṃ vijjāyantakaro samitāvī.
1,234
금일십오일今日十五日 오백비구인五百比丘人
위달청정래為達清淨來 제선단결박諸仙斷結縛 해고진재생解苦盡再生
Kāmarāgena ḍayhāmi cittaṃ me pariḍayhati
Sādhu nibbāpanaṃ brūhi anukampāya gotama.
1,235
유여전륜왕猶如轉輪王 제대신위반諸大臣為伴 대지지해제大地至海際 보편개순행普徧皆巡行
Saññāya vipariyesā cittaṃ tepariḍayhati
Nimittaṃ parivajjehi subhaṃ rāgūpasaṃhitaṃ.
1,236
동구삼명同具三明 멸각사마滅卻死魔 제제자배諸弟子輩
극무상전克無上戰 봉시사존奉侍師尊 이위대주以為隊主
Saṅkhāre parato passa dukkhato mā ca attato
Nibbāpehi mahārāgaṃ mā ḍayihittho punappunaṃ.
1,237
총위세존자總為世尊子 차중비무실此中非無實 제거갈애전除去渴愛箭 례배일족존(불)禮拜日族尊(佛)
Asubhāya cittaṃ bhāvehi ekaggaṃ susamāhitaṃ
Sati kāyagatātyatthu nibbidābahulo bhava.
1,238
비구유천인比丘逾千人 봉시선서존奉侍善逝尊 진구무외법塵垢無畏法 무외설열반無畏說涅槃
Animittañca bhāvehi mānānusayamujjaha
Tato mānābhisamayā upasanto carissasi.
1,239
정등각자설正等覺者說 이문광대법以聞廣大法 비구중위요比丘眾圍繞 불안발광휘佛顏發光輝
Tameva vācaṃ bhāseyya yāyattānaṃ na tāpaye
Pare ca na vihiṃseyya sā ve vācā subhāsitā.
1,240
세존世尊 여유룡지명汝有龍之名 제선중제칠諸仙中第七 자의여대운慈意如大雲 법우윤제자法雨潤弟子
Piyavācameva bhaseyya yā vācā paṭinanditā
Yaṃ anādāya pāpāni paresaṃ bhasate piyaṃ.
1,241
일중유주기日中由住起 위견사존행為見師尊行 대웅존大雄尊 제자붕기사弟子鵬耆舍 전래례존족前來禮尊足
Saccaṃ ve amatā vācā esa dhammo sanantano
Sacce atthe ca ṣamme ca āhu satto patiṭṭhitā.
1,242
극마지사로克魔之邪路 유행파장애遊行破障礙
해제전박인解除纏縛人 분분이분별分分以分別 견무의착인見無依著人
Yaṃ buddho bhāsati vācaṃ khemaṃ nibbānapattiyā
Dukkhassantakiriyāya sā ve vācānamuttamā.
1,243
위도폭류為渡瀑流 설불멸법說不滅法 견제법자見諸法者 주립부동住立不動
Gambhīrapañño medhāvī maggāmaggassa kovido
Sāriputto mahāpañño dhammaṃ deseti bhikkhunaṃ.
1,244
[세]지등명인[世]之燈明人 투시피안처透視彼岸處 피어십법중彼於十法中 증지최상[법]證知最上[法]
Saṅkhittena'pi deseti vitthārena'pi bhāsati
Sālikāyiva nigghoso paṭibhānaṃ udīrayī.
1,245
여시설선법如是說善法 지법자지중知法者之中
기인불방일幾人不放逸 연어세존교然於世尊教 정근상례배精勤常禮拜
Tassa taṃ desayantassa suṇanti madhuraṃ giraṃ
Sarena rajanīyena savanīyena vaggunā,
Udaggacittā muditā sotaṃ odhenti bhikkhavo.
1,246
교진여장로憍陳如長老 출리지지예出離之志銳
속불개오자續佛開悟者 상주안락지常住安樂地 이획원리인以獲遠離人
Ajja paṇṇarase visuddhiyā bhikkhū pañcasatā samāgatā
Saṃyojanabandhanacchidā anīghā khīṇapunabbhavā isī.
1,247
제자행사교弟子行師教 불도가달성佛道可達成 일총위정근一總為精勤 성취학습인成就學習人
Cakkavattī yathā rājā amaccaparivārito
Samantā anupariyeti sāgarantaṃ mahiṃ imaṃ.
1,248
삼명대위력三明大威力 지[타]심소취知[他]心所趣
불지사속자佛之嗣續者 교진여례배사지족憍陳如禮拜師之足
Evaṃ vijitasaṅgāmaṃ satthavāhaṃ anuttaraṃ
Sāvakā payirupāsanti tevijjā maccuhāyino.
1,249
모니이진고뇌제牟尼已盡苦惱際 좌산중복유삼명坐山中腹有三明
멸진사마불제자滅盡死魔佛弟子 례배이위사시사禮拜以為師侍事
Sabbe bhagavato puttā palāsettha na vijjati
Taṇhāsallassa hantāraṃ vande ādiccabandhunaṃ.
1,250
유대위력목건련有大威力目犍連 피이[기]심득해탈彼以[己]心得解脫
피이신통행측험彼以神通行測驗 험피등심멸본질驗彼等心滅本質
Parosahassaṃ bhikkhūnaṃ sugataṃ payirupāsati
Desentaṃ virajaṃ dhammaṃ nibbānaṃ akutobhayaṃ.
1,251
구비제지분具備諸支分 고뇌제애진苦惱際涯盡 구유제방편具有諸方便 사사구담존師事瞿曇尊
Suṇanti dhammaṃ vimalaṃ sammāsambuddhadesitaṃ
Sobhati vata sambuddho bhikkhusaṅghapurakkhato.
1,252
유공무운무구예猶空無雲無垢穢 여광휘원월보조如光輝圓月普照
앙기라사대모니鴦耆羅娑大牟尼 여지명칭조세계汝之名稱照世界
Nāganāmosi bhagavā isīnaṃ isisattamo,
Mahāmeghova hutvāna sāvake abhivassati.
1,253
아선취시가我先醉詩歌 촌촌도도행村村都都行 득견정각자得見正覺者 이달법피안以達法彼岸
Divāvihārā nikkhamma satthussanakamyatā
Sāvako te mahāvīra pāde vandati vaṅgiso.
1,254
피안지모니彼岸之牟尼 위아설정법為我說正法 아문법화열我聞法和悅 아즉기신심我即起信心
Ummaggapathaṃ mārassa abhibhuyya carati pabhijja khilāni
Taṃ passatha pandhanapamuñcakaraṃ asitaṃ'va bhāgaso paṭibhajja.
1,255
아문피지어我聞彼之語 오온십이처五蘊十二處 편지십팔계徧知十八界 출가이득도出家而得度
Oghassa hi nittharaṇatthaṃ anekavihitaṃ maggaṃ akkhāsi
Tasmiñca amate akkhāte dhammadasā ṭhitā asaṃhīrā.
1,256
여래위리익차등수다지부녀如來為利益此等數多之婦女 남자이개시불교男子而開示佛教 이출현어세而出現於世
Pajjotakaro ativijjha dhammaṃ sabbaṭṭhitīnaṃ atikkamamaddā
Ñatvā ca sacchikatvā ca aggaṃ so desayi dasaddhānaṃ.
1,257
비구비구니比丘比丘尼 견물지규률見物之規律 위구피등익為求彼等益 모니증보리牟尼證菩提
Evaṃ sudesite dhamme
Ko pamādo vijānataṃ dhammaṃ
Tasmā hi tassa bhagavato sāsane
Appamatto sadā namassamanusikkhe.
1,258
일족유안자日族有眼者 불존민중생佛尊愍眾生 위설사성제為說四聖諦
Buddhānubuddho yo thero koṇḍañño tibbanikkhamo
Lāśī sukhavihārānaṃ vivekānaṃ abhiṇhaso.
1,259
[사제]고여고생기[四諦]苦與苦生起 고초월여고식지苦超越與苦息止 차위성자팔지도此為聖者八支道
Yaṃ sāvakena pattabbaṃ satthusāsanakārinā
Sabbassa taṃ anuppattaṃ appamattassa sikkhato.
1,260
차등여실설此等如實說 아여차등견我如此等見 아위달기리我為達己利 성취불지교成就佛之教
Mahānubhāvo tevijjo cetopariyakovido
Koṇḍañño buddhadāyādo pāde vandati satthuno.
1,261
아래불지측我來佛之側 사출비도연事出非徒然 분별제법중分別諸法中 아통최존자我通最尊者
Nagassa passe āsīnaṃ muniṃ dukkhassa pāraguṃ
Sāvakā payirupāsanti tevijjā maccuhāyino.
1,262
신통달피안神通達彼岸 이계득청정耳界得清淨 삼명호신족三明護神足 지타심소취知他心所趣
Cetasā anupariyeti moggallāno mahiddhiko
Cittaṃ nesaṃ samanvesaṃ vippamuttaṃ nirūpadhiṃ.
1,263
현법단의존지사現法斷疑尊智師 성예청고세소지聲譽清高世所知
심귀적정일비구心歸寂靜一比丘 사어아가라파묘死於阿伽羅婆廟
Evaṃ sabbaṅgasampannaṃ muniṃ dukkhassa pāraguṃ
Anekākārasampannaṃ payirupāsanti gotamaṃ.
1,264
피명니구타겁파彼名尼瞿陀劫波 세존여바라문처世尊與波羅門處
세존世尊 견현고법구해탈見賢固法求解脫 례배세존근정진禮拜世尊勤精進
Cando yathā vigatavalāhake nabhe
Virocati vītamalo'va bhānumā
Evaṃ'pi aṅgīrasa tvaṃ mahāmuni
Atirocasi yasasā sabbalokaṃ.
1,265
석씨보안자釋氏普眼者 피불제자총욕지彼佛弟子總欲知
아등이이예청문我等以耳豫聽聞 세존여위아등사世尊汝為我等師 세존여위무상사世尊汝為無上士
Kāvyemattā vicarimha pubbe gāmā gāmaṃ purā puraṃ
Athaddasāma sambuddhaṃ sabbadhammāna pāraguṃ.
1,266
여위아등단의혹汝為我等斷疑惑 차위여대아등어此為汝對我等語
요지자饒智者 원적비구여지시圓寂比丘汝指示
보안자普眼者 여금지시여아등汝今指示與我等
여대천안제석천如對千眼帝釋天 제천지중위지시諸天之中為指示
So me dhammamadesesi muni dukkhassa pāragū
Dhammaṃ sutvā pasīdimha addhā no udapajjatha.
1,267
일체전박우치도一切纏縛愚癡道 무지지반의혹처無智之伴疑惑處
차등약달여래자此等若達如來者 여래최상인안목如來最上人眼目
Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā khandhe āyatanāni ca
Dhātuyo ca viditvāna pabbajiṃ anagāriyaṃ.
1,268
약인진능단번뇌若人真能斷煩惱 비여풍산부운층譬如風散浮雲層
가여번뇌불능단假如煩惱不能斷 일체세계복흑암一切世界覆黑闇 광휘인역유번뇌光輝人亦有煩惱
Bahunnaṃ vata atthāya uppajjanti tathāgatā
Itthīnaṃ purisānaṃ ca ye te sāsanakārakā.
1,269
현인작광명賢人作光明 아사여위연我思汝為然
아등위선관我等為禪觀 래위여지처來謂汝之處
어차중좌중於此眾座中 겁파시아등劫波示我等
Tesaṃ kho vata atthāya bodhimajjhagamā muni
Bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ ca ye niyāmagataddasā.
1,270
세간묘호인世間妙好人 질양묘호음疾揚妙好音
백조태기수白鳥抬其首 선조원윤성善調圓潤聲
서서위가창徐徐為歌唱 아등경의문我等傾意聞
Sudesitā cakkhumatā buddhenādiccabandhunā
Cattāri ariyasaccāni anukampāya pāṇinaṃ.
1,271
생사기무잔生死棄無殘 사악일소진邪惡一掃盡
절망불설법切望佛說法 불과범부욕不果凡夫欲
여래소려자如來所慮者 행사필유고行事必有故
Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ dukkhassa ca atikkamaṃ
Ariyaṃ caṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ dukkhūpasamagāminaṃ.
1,272
전지자소위全智者所為 령수십전설領受十全說
최후아합장最後我合掌 아등지겁파我等知劫波
피불광아등彼不誑我等 피위존지인彼為尊智人
Evamete tathā vuttā diṭṭhā me te yathā tathā
Sadattho me anuppatto kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
1,273
각성자지어覺聖者之語 지기무루소知其無漏所 물작기광어勿作欺誑語 대정진지인大精進之人
유여시서열猶如時暑熱 뇌인구랭수惱人求冷水 원득여지어願得汝之語 위청자강우為聽者降雨
Svāgataṃ vata me āsi mama buddhassa santike
Saṃvibhattesu dhammesu yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgamiṃ.
1,274
겁파유법리劫波有法利 정진수범행精進修梵行 대피이위공對彼以為空 피기귀원적彼己歸圓寂
장입유여멸將入有餘滅 억혹입해탈抑或入解脫 아등원문차我等願聞此
Abhiññāpāramippatto sotadhātu visodhitā
Tevijjo iddhipattomhi cetopariyakovido.
1,275
세존왈世尊曰 차처명색상此處名色上 피이단갈애彼已斷渴愛
오자최상지세존왈五者最上之世尊曰 장시무의착長時無依著
단진갈애류斷盡渴愛流 무잔도생사無殘渡生死
Pucchāmi satthāramanomapaññaṃ
Diṭṭho'va dhamme yo vicikicchānaṃ chetvā
Aggāḷave kālamakāsi bhikkhu
Ñāto yasassī abhinibbutatto.
1,276
문차세존어聞此世尊語 아등심희열我等心喜悅
선사중제칠(석존)仙士中第七(釋尊) 아등도불문我等徒不問 신여파라문信汝婆羅門 소언불기아所言不欺我
Nigrodhakappo iti tassa nāmaṃ,
Tayā kataṃ bhagavā brāhmaṇassa
So'haṃ namassaṃ acariṃ muttyapekho
Āraddhaviriyo daḷhadhammadassī.
1,277
불지제제자佛之諸弟子 구언여신행口言與身行 허위지사왕虛偽之死王 강망이피파強網已被破
Taṃ sāvakaṃ sakka mayaṃ'pi sabbe
Aññātumicchāma samantacakkhu
Samavaṭṭhitā no savanāya sotā
Tuvaṃ no satthā tvamanuttarosi.
1,278
세존世尊 겁비야견취착지원劫比耶見取著之源 겁비야이도난초사왕지령역劫比耶已渡難超死王之領域
Chinda no vicikicchaṃ brūhi metaṃ
Parinibbutaṃ vedaya bhūripañña
Majjhe'va no bhāsa samantacakkhu
Satto'va devāna sahassanetto.
1,279
량족중존자兩足中尊者 아향여례배我向汝禮拜
여위천중천汝為天中天 여자이후출汝子已後出
룡상지진자龍象之真子 전래배룡상前來拜龍象
Ye keci ganthā idha mohamaggā
Aññāṇapakkhā vicikicchaṭhānā
Tathāgataṃ patvā na te bhavanti
Cakkhuṃ hi etaṃ paramaṃ narānaṃ.
섭송왈攝頌曰
칠십위게집七十為偈集 명민붕기사明敏鵬耆舍 장로유일인長老唯一人 게송칠십일偈頌七十一
차등게집제게송此等偈集諸偈頌 일천삼백륙십수一千三百六十首 장로이백륙십사長老二百六十四
루진제자사자후漏盡弟子獅子吼 여동화취멸무여如同火聚滅無餘